کشاورزی، ستون فقرات امنیت غذایی کشور، امروز بیش از هر زمان دیگری زیر فشار چالش‌های ساختاری و بحران انرژی، در آستانه آسیب جدی قرار گرفته است؛ معضلاتی که از قطعی‌های مکرر برق تا سیاست‌های ناکارآمد مالیاتی، فعالان این بخش را با موجی از خسارت‌ها و بی‌ثباتی سرمایه‌گذاری مواجه کرده و آینده تولید ملی را با تهدیدی جدی روبه‌رو ساخته است.

تخم‌مرغ به‌ عنوان یکی از منابع اصلی پروتئینی در سبد غذایی خانوارهای ایرانی، اهمیت ویژه‌ای در تامین امنیت غذایی کشور دارد. با افزایش هزینه‌های تولید و نوسانات قیمت نهاده‌های دامی، تولیدکنندگان تخم‌مرغ هشدارهایی درباره تهدیدهای اقتصادی و چالش‌های موجود در مسیر تولید پایدار می‌دهند. با این حال، ایران با صادرات موفق تخم‌مرغ به کشورهای مختلف، ظرفیت‌های بالقوه‌ای برای تبدیل این صنعت به یکی از ارکان اصلی صادرات غیرنفتی کشور در سال‌های آینده دارد.

در پی کاهش ۳۰ درصدی بارش‌ها نسبت به دوره نرمال و بحران کم‌آبی در کشور، کشاورزی ایران با چالش جدی در تامین آب مواجه شده است. با وجود پیش‌بینی‌های هواشناسی و تاکید بر لزوم بازنگری در الگوی کشت، تاخیر در اعلام آب قابل تخصیص و فاصله معنادار میان منابع تخصیص‌یافته و اهداف برنامه هفتم، نگرانی‌ها درباره امنیت غذایی کشور را افزایش داده است.

بذر به ‌عنوان نخستین حلقه در زنجیره امنیت غذایی شناخته می‌شود، ایران پس از سال‌ها وابستگی به واردات بذر، اکنون در مسیر خودکفایی گام بر می‌دارد. کاهش واردات بذرهای هیبریدی، توسعه تولید بذر گندم و تمرکز بر محصولات استراتژیک، از نشانه‌های این تحول است، البته نشانه‌های افت تولید گندم در سال جاری، زنگ هشداری برای سیاست‌گذاران است که در کنار حمایت از تولید داخل منابع واردات را نیز تامین کنند.

در حالی که بازار تخم‌مرغ با مازاد بی‌سابقه، سقوط قیمت درب مرغداری و تهدید ناترازی در تولید مواجه است، صادرات به ‌عنوان تنها روزنه نجات، درگیر انحصار، ناکارآمدی ساختاری و فرصت‌سوزی‌های متوالی شده است؛ وضعیتی که هم تولیدکننده را متضرر کرده و هم امنیت غذایی کشور را به مخاطره انداخته است.

قیمت میوه و صیفی‌جات در هفته‌های ابتدایی سال ۱۴۰۴، در نبود نظارت دولت و با سودجویی دلالان و میدان‌داران، جهش بی‌منطقی دارد، ناتوانی مردم در تأمین ساده‌ترین میوه‌ها برای فرزندان و خانواده خود در کنار تهدید امنیت غذایی، نگرانی‌های تازه‌ای را در میان خانوارها ایجاد کرده است؛ ضرورت دارد دولت در راستای تنظیم بازار دست واسطه‌ها و دلالان میوه را کوتاه کند.

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران هشدار داد که نرخ‌گذاری ناعادلانه ارز، صادرات پسته و زعفران را به مرز قاچاق کشانده و نبود برنامه‌ریزی بلندمدت و هوشمندسازی، آینده کشاورزی کشور را تهدید می‌کند.

رئیس انجمن ملی سیب‌زمینی ایران هشدار داد که بی‌توجهی به مازاد تولید و ذخیره‌سازی، کشور را به سمت واردات پرخطر سیب‌زمینی سوق داده و کشاورزان و مصرف‌کنندگان را در تنگنا قرار داده است.

در سال‌های اخیر، بحران‌های ناشی از قطعی برق در ایران به یک معضل اساسی برای بخش‌های مختلف تولید محصولات کشاورزی تبدیل شده است. با توجه به سابقه تکرار چنین مشکلاتی و احتمال بروز مجدد آن در سال جاری، در این گزارش به بررسی دقیق تاثیرات اقتصادی، اجتماعی، فناوری و زیست‌محیطی این بحران بر زنجیره تولید، ذخیره‌سازی و نگهداری محصولات کشاورزی، گلخانه‌ای و دامداری پرداخته‌ایم.

در دولت چهاردهم، تغییرات بنیادی در سیاست‌های ارزی و تأمین ارز کالاها خصوصا مواد غذایی، موجب نابسامانی در بهای کالاها و افزایش تورم خوراکی‌ها شده است.